به گزارش تحریریه، شیه شائو رونگ، استاد تاریخ معاصر چین در دانشگاه فودان و کارشناس برجسته روابط بین‌الملل در تحلیل جدید خود نوشت: بازی قدرت در جهان امروز، دیگر از اصول برابر تبعیت نمی‌کند؛ هند اگرچه در خیال خود یک قدرت در حال ظهور است، اما در زمین بازی واشنگتن، هنوز یک مهره‌ی قابل تعویض است.

در تاریخ ۴ اوت ۲۰۲۵، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، ناگهان خشم خود را متوجه هند کرد و با لحنی تند هشدار داد: اگر دهلی‌نو همچنان به همکاری با مسکو ادامه دهد و به خرید نفت از روسیه بپردازد ــ اقدامی که از نگاه واشنگتن به‌منزله تأمین مالی جنگ روسیه و اوکراین است ــ آنگاه آمریکا علیه هند وارد عمل خواهد شد. ترامپ تهدید کرد نه‌تنها تعرفه‌ای ۲۵ درصدی بر کالاهای هندی اعمال خواهد شد، بلکه تعرفه‌های تنبیهی بیشتری نیز در راه است.

این اولتیماتوم جدی، مقامات هندی را به واکنش فوری واداشت؛ به‌طوری‌که وزارت خارجه هند بلافاصله اعلام کرد خواسته‌های آمریکا غیرمنطقی و ناعادلانه‌اند، چرا که تصمیمات مربوط به خرید نفت، بخشی از حاکمیت ملی هند به‌شمار می‌روند. با این حال، دهلی‌نو تلاش کرد در چارچوب احترام متقابل به رابطه ویژه با آمریکا پایبند بماند و تأکید کرد که هرگونه اختلاف تجاری و تعرفه‌ای می‌تواند در قالب سازوکارهای رسمی سازمان تجارت جهانی (WTO) حل‌وفصل شود. هند هشدار داد که نباید اجازه داد اختلافی در حد تعرفه، پیوندهای راهبردی میان دو کشور را تضعیف کند.

هند تلاش می‌کند آتش خشم آمریکا را به شرق منحرف کند

در تاریخ ۵ اوت و به‌گزارش نیویورک‌تایمز، برخی از مقامات هندی در گفت‌وگوهای غیررسمی با رسانه‌های آمریکایی گلایه کردند: چرا ترامپ همیشه هند را نشانه می‌گیرد؟ در حالی‌که کشورهای دیگری مانند چین و ترکیه نیز از روسیه نفت می‌خرند، چرا تنها هند باید مورد تهدید و فشار قرار گیرد؟ آیا واقعاً هند در چشم ترامپ یک «هدف آسان»است؟ آیا نخست‌وزیر مودی آن‌قدر بی‌ارزش شده که ترامپ هیچ بهایی برایش قائل نیست؟

در بیانیه وزارت امور خارجه هند آمده است: «ایالات متحده در روزهای اخیر واردات نفت هند از روسیه را هدف قرار داده است. ما پیش‌تر موضع خود را درباره این مسائل روشن کرده‌ایم، از جمله اینکه واردات ما مبتنی بر عوامل بازار بوده و با هدف کلی تأمین امنیت انرژی برای ۱.۴ میلیارد نفر جمعیت هند انجام می‌شود. بنابراین بسیار تأسف‌بار است که آمریکا اقدام به وضع تعرفه‌های اضافی علیه هند برای عملیاتی کند که چندین کشور دیگر نیز به خاطر منافع ملی خود انجام می‌دهند. ما بار دیگر تأکید می‌کنیم که این اقدامات ناعادلانه، غیرموجه و غیرمنطقی است. هند تمام اقدامات لازم برای حفاظت از منافع ملی خود را انجام خواهد داد.»

در برابر این موضع‌گیری ضمنی هند و تلاش آن برای منحرف‌کردن آتش خشم آمریکا به‌سوی دیگران، ایالات متحده هیچ واکنش رسمی نشان نداد. اما در واقع، واشنگتن خوب می‌داند که مشکل اصلی نخواستن نیست، بلکه نتوانستن است؛ چرا که شرایط چین و ترکیه با هند بسیار متفاوت است.

چرا هند هنوز در معادله آمریکا جایگاهی برابر با چین ندارد؟

نخست، از منظر چین، باید گفت که در معادلات راهبردی آمریکا، هند و چین اصلاً در یک سطح قرار ندارند. همان‌طور که وزیر خزانه‌داری آمریکا، اسکات بسنت، نیز تصریح کرده بود: «هند هنوز بازیگری جهانی محسوب نمی‌شود، بلکه فقط در میز کودکان حضور دارد.»

اگر هند رؤیای نشستن بر سر میز بزرگسالان را دارد، جایی که چین و آمریکا رودرروی هم می‌نشینند، باید بهای آن را بپردازد و تلاش بسیار بیشتری بکند.

این نابرابری بین چین و هند، عملاً باعث شده واشنگتن هرگز احترامی را که برای پکن قائل است، برای دهلی‌نو قائل نباشد.

بیایید یک مثال عینی را بررسی کنیم: وقتی آمریکا تعرفه‌های سنگینی را علیه جهان اعمال کرد، تنها چین بود که بلافاصله واکنش تند نشان داد و دست به اقدامات تلافی‌جویانه زد. چین، با قدرت و صراحت، وارد میدان شد و همین باعث شد واشنگتن مجبور شود سه دور مذاکره جدی با پکن برگزار کند. حتی در آخرین دور مذاکرات، گرچه توافقی حاصل نشد، اما دست‌کم آتش‌بس موقت شکل گرفت و آمریکا پذیرفت که فعلاً دست نگه دارد.

حالا از خود بپرسید: آیا هند اصلاً جرات دارد چنین پاسخی به آمریکا بدهد؟ واقعیت این است که حتی چنین فکری هم در ذهن مقامات هندی خطور نمی‌کند. با این سطح از احتیاط و انفعال، چطور می‌توان انتظار داشت که آمریکا همان احترامی را برای هند قائل شود که برای چین قائل است؟ این تصورات، شاید ناشی از غرور و خودبزرگ‌بینی هند باشد.

کواد یا ناتو؟ تفاوت بنیادین جایگاه هند و ترکیه در استراتژی آمریکا

در مرحله بعد، اگر از زاویه ترکیه به مسئله نگاه کنیم، باز هم هند در قیاس با این کشور جایگاهی پایین‌تر دارد. در صفحه شطرنج ژئوپلیتیکی آمریکا، هند حتی به پای ترکیه هم نمی‌رسد.

نخست اینکه، ترکیه یک عضو رسمی و تمام‌عیار سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است؛ اما هند چیست؟ هند فقط یکی از اعضای گروه موسوم به گفت‌وگوی امنیتی چهارجانبه (کواد) است، سازوکاری که آمریکا برای مهار چین در آسیا به‌صورت موقتی و نیم‌بند طراحی کرده است.

تازه، این ساختار هم چیزی شبیه به یک «گروه تئاتر آماتور» است؛ چون در دوران ریاست‌جمهوری خود ترامپ، اساساً هیچ علاقه‌ای به این چارچوب نداشت و آن را جدی نمی‌گرفت.

هند تصور می‌کرد از طریق این گروه چهارجانبه می‌تواند به سطحی از شراکت راهبردی یا حتی اتحاد نانوشته با آمریکا برسد؛ درست همان‌طور که نخست‌وزیر مودی بارها از «روابط ویژه هند و آمریکا» سخن گفته بود.

اما مشکل این‌جاست که آمریکا چنین برداشتی ندارد. اگر از زاویه نزدیکی سیاسی و امنیتی بخواهیم نگاه کنیم، ترکیه یک متحد واقعی آمریکاست، چرا که در ساختار ناتو جایگاه رسمی دارد. اما هند، در بهترین حالت، فقط یک شریک نیم‌بند و غیررسمی است. بنابراین، واقعاً چه مقایسه‌ای بین این دو کشور وجود دارد؟

دوم این‌که، ترکیه یک کشور محوری در معادلات ژئوپلیتیکی است؛ کشوری که اروپا و آسیا را به هم پیوند می‌دهد و به‌نوعی در موقعیت گره‌ای یا «نقطه اتکا» در بازی بزرگ جهانی قرار دارد. اما هند چه؟ دهلی‌نو همیشه گمان می‌کند که یک قدرت بلامنازع در جنوب آسیاست، اما واقعیت این است که در شمال، چین نفسش را گرفته؛ در غرب، پاکستان چون خاری در پهلویش است؛ و در شرق نیز با بلوک کشورهای آسه‌آن مواجه است. در چنین شرایط ژئوپولیتیکی پرفشار و محاصره‌گونه‌ای، هند عملاً در تنگنا قرار دارد و به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند نقش یک کشور گره‌زننده یا محوری را ایفا کند.

معمای هویت هند در سیاست‌های واشنگتن؛ علت اصلی نادیده گرفته شدن

در نگاه آمریکا، چنین وضعیتی دقیقاً مثل استخوانی است که نه قابل جویدن است و نه به‌راحتی می‌شود از آن گذشت؛ نه فایده‌ی استراتژیک ملموسی دارد و نه آن‌قدر بی‌ارزش است که به‌کلی کنار گذاشته شود. به همین دلیل، از دیدگاه واشنگتن، مقایسه ترکیه و هند اساساً بی‌معناست.

و اما نکته آخر: وقتی هند با گلایه می‌پرسد که «چین و ترکیه هم از روسیه نفت می‌خرند؛ چرا آمریکا آن‌ها را تحریم نمی‌کند؟»، این پرسش خود نشان‌دهنده اصلی‌ترین دلیل بی‌احترامی آمریکا به هند است.

دلیلش ساده است: هند هنوز نفهمیده که دقیقاً چه کسی است و چه جایگاهی دارد.

پایان/